Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Tam 844 yıl boyunca Avrupa’da karar süren Roma İmparatorluğu devrinde yaşanan birçok olay ve imparator ismini tarihe kazıdı. Roma İmparatorluğu periyoduna dair birçok ayrıntı tarih meraklılarının ilgisini çekmeye devam ediyor. İmparatorluğun en merak edilen yanlarından biri ise hiç kuşkusuz hükümdarların başına gelenler. Roma üzere büyük bir imparatorlukta hükümdar olmak sanılanın tersine hiç de kolay değildi. Bir Roma İmparatoru öldüğünde kimin tahta geçeceğini belirleyen yasa ve prosedürler yoktu. Her vefat sonrasında yaşanan karışıklıklar güçlü imparatorluk içinde de önemli sorunlara yol açabiliyordu.
İmparator Nero
Bugüne kadar Roma’daki imparatorluk tahtına tam 94 hükümdar oturdu. Roma’da tahta geçen imparatorlar birinci devirlerde yüksek bir oranda mevt riskiyle karşı karşıya kalıyordu. Yapılan araştırmalar o periyoda dair çarpıcı bir gerçeği ortaya çıkardı. Araştırmalara nazaran Roma’da 69 hükümdarın tam 43’ü yani yüzde 62’si suikast, intihar yahut iç savaş sırasında fecî bir halde öldürüldü. Yani Roma İmparatorluğu’nda tahta çıkmak kadar tahtta kalmak da hiç de kolay değildi. Pekala dünya tarihine ismini yazdıran bu imparatorlukta tahta çıkabilmenin yolları nelerdi? İşte Roma’da tahta geçebilmenin 5 kuralı.
1- İMPARATORDAN KALAN MİRAS
Roma’da bir imparatorun tahta geçme süreci, günümüzde kraliyet ailelerinin unvanlarını bir sonraki jenerasyona aktardığı üzere gerçekleşmiyordu. Roma İmparatorluğu’nda tahta oturmak hiç de kolay değildi zira bir imparatorun tahta geçebilmesi için belirlenmiş bir prosedür yoktu. Araştırmacılara nazaran Roma’nın en zayıf istikametlerinden biri de buydu. Tahta geçen en ünlü Roma imparatoru Nero’ydu. Annesi Julia Agrippina, MS 49’da İmparator Claudius’un dördüncü eşiydi ve Nero’yu evlat edinmesi için yeni kocasını ikna etti. Claudius, MS 54’te ölünce Nero şimdi 17 yaşındayken tahtı devraldı. Kimi Roma tarihçilerine nazaran Agrippina, sadece oğlunun tahta geçebilmesi için kocası Claudius’u öldürtmüştü. Ancak Nero ‘hayırlı evlat’ profilinden hayli uzaktı. Tahta geçen Nero, MS 59’da annesinin öldürülmesini emretti. Tahta nispeten barışçıl bir biçimde geçen Nero’nun saltanatı kaosla sona erdi. Sorunlarla çevrili Nero, senato tarafından halk düşmanı ilan edildi ve ordu tarafından yalnız bırakıldı. Bütün bunlardan ötürü da MS 68’de hayatına son verdi.
2- PRAETORIAN MUHAFIZLAR
Roma’da tahta geçecek kişinin seçilmesinde Praetorian Muhafızlar da büyük bir role sahipti. Praetorian Muhafızlar, Roma İmparatorluğu devrinde ordudaki generallerin buyruğundaki askerler olarak tanındılar. Daha sonra Birinci Roma İmparatoru Augustus tarafından imparatorun şahsi muhafazası olarak atandılar ve böylece muhafızların itibarları arttı. Vakit içinde giderek daha da güçlenen Praetorian Muhafızlar, Üçüncü İmparator Caligula’nın hükümdarlığı periyodunda bir imparatoru bile devirecek gücü ellerinde tutuyorlardı.
İmparator Caligula, MS 41’den MS 54’e dek Roma’da imparator olan isimdi. Birinci başlarda epeyce sevilen bir imparatordu fakat sadizm ve cinsel sapkınlığa eğilimi olduğuna dair öyküler, onun gaddar ve şehvete düşkün biri olarak resmedilmesine neden oldu. Vakit içinde Roma asilzadelerini ve ordusunu yabancılarla dolduran Caligula, Praetorian Muhafızların üyeleri tarafından suikaste uğradı. Bundan sonra Praetorianlar Roma’yı yakıp yıktılar.
Araştırmacılara nazaran bu düzensizlik içerisinde Praetorian Muhafızlar, Augustus’un büyük yeğeni ve Caligula’nın amcası olan Claudius’u saklanırken buldular ve sonrasında onu imparator ilan ettiler. Claudius, MS 54’ten ölene dek Praetorian Muhafızların takviyesiyle karar sürdü. Praetorian Muhafızlar böylece birinci kere bir Roma İmparatoru’nu seçmeyi başarmışlar, üstelik yıllar içinde bu bir gelenek haline gelecekti.
3- TAHTI SATIN ALMAK
Praetorian Muhafızların tesiri Roma’da kendini göstermeye yıllarca devam etti. Roma’nın baş senatörü olan Pertinax, muhafızlar tarafından tahta geçirildi fakat Praetorian Muhafızlar ondan pek de umduğunu bulamadı. Zira Pertinax, muhafızların devam eden dayanakları için onlara ödeme yapmayı reddetti. Bu sebeple Praetorian Muhafızlar, Pertinax’ı imparator ilan ettikten sadece üç ay sonra öldürdü. Pertinax’tan sonra tahta Didius Julianus geçti. Julianus daha evvel birkaç eyaletin valisi olarak hizmet etmişti ve ziyadesiyle zengindi. Uzmanlara nazaran Pertinax’ı öldürdükten sonra Praetorian Muhafızlar, tahtı en yüksek fiyatı verene satacaklarını ilan ettiler ve Julianus, her bir Praetorian askerine birkaç yıllık maaşın karşılığı olan 25 bin sesterce (Antik Roma sikkesi) ödemeyi vaat ederek açık artırma savaşını kazanan kişi oldu. Bu teklifi kabul eden Praetorian Muhafızlar, Roma senatosunu Julianus’u imparator ilan etmeleri istikametinde tehdit ettiler ve gayelerine ulaştılar.
Fakat Julianus’un taht sefası uzun sürmedi. Julianus’un imparatorluğu satın aldığını bilen Roma halkı, yeni imparatora açıkça başkaldırdı, hatta bir kezinde onu taş yağmuruna tuttu. En sonunda farklı Roma eyaletlerinden üç general kendini imparator ilan etti ve generallerin her biri bu argümanlarını hayata geçirmek için ordularıyla birlikte Roma’ya yürüdü. Zamanla Praetorian Muhafızlar ve senato, Julianus’u tek başına bıraktı ve Severus’u imparator ilan ederek Julianus’un idamını emretti. Tüm bunlar Julianus’un tahta geçmesinden sonraki 66 gün içinde gerçekleşti.
4- KÖLENİN OĞLUYKEN İMPARATORLUĞA YÜKSELMEK
Bazı Roma imparatorları ise kaostan uzak bir biçimde mütevazı başlangıçlarla tahta geçmişti. Bu imparatorlar evvel memur sonra kumandan olmak maksadıyla Roma ordusu içindeki basamakları tırmandılar. Örneğin Pertinax, birkaç aylığına imparatorluk yapmış olsa da azat edilmiş bir kölenin oğluydu. Verilebilecek en ünlü örnekler ise MS 284’te imparatorluğa yükselmeden evvel Dalmaçya’da düşük gelirli bir ailede doğan Diocletianus ile onunla birlikte imparatorluk yapan MS 305’e dek karar süren bir esnafın oğlu olan Maximian’dı. Birinci başlarda Maximian, Diocletianus’u tahta çıkması için destekledi ve birkaç yıl sonra kendisi de ‘müşterek imparator’ olarak tahta geçirildi. Diocletianus, bir ‘sezarlık’ makamını kurdu ve bundan sonra Roma İmparatorluğu bir müddet boyunca dörtlü idare ile yönetildi. Bu idare biçiminde kıdemli iki imparatora ‘Augustus’ unvanı verilirken öbür iki ast imparator ‘Sezar’ unvanını kullanıyordu.
5- ANNE VE EŞ YARDIMIYLA GELEN İMPARATORLUK
Geleneklere nazaran Roma İmparatoru erkek olmak zorundaydı lakin birkaç bayan direkt hükümdarlık yapmasa da tahtın ardındaki değerli güç oldu. Romalı tarihçi Tacitus’un kayıtlarına nazaran Augustus’un eşi ve Tiberius’un annesi olan Livia, Augustus’un etrafındaki potansiyel varislerin hepsini yok edip kendi oğlunun önünü açarak imparator olmasını sağlayan kişiydi. Tiberius, Livia’nın bir evvelki evliliğinden olma oğluydu. Dolayısıyla resmi olarak tahtın varisi değildi. Ancak Livia’nın aksiyonları ve Augustus’la yaptığı evlilik sayesinde, MS 14’te Augustus ölünce Tiberius Roma İmparatoru oldu. Bu kıssa ne birinci ne de son oldu. Birçok Romalı bayan, kocaları ve oğullarının tahta geçmesi için epeyce kanlı olan yollara başvurdu.