Araştırmacılar, insanlığın yazısının kökenini manaya yolunda değerli bir adım daha attı.
Medeniyetin doğduğu Mezopotamya’da, bilinen en eski yazı sistemi MÖ 3 bin civarında başlamıştı.
Sümerlerin geliştirdiği ve kil tabletler üzerine yazılan birinci çivi yazısı, büyük ölçüde Uruk kentine, yani bugünkü Irak’a dayanıyor. Bugüne kadar binlerce tabletin yanı sıra çoklukla imza olarak kullanılan küçük taş silindir mühürler de ortaya çıkarıldı.
İtalya’nın Bologna Üniversitesi’nden akademisyenler, bu 6 bin yıllık silindirlere kazınmış dizaynlarla Uruk’ta çivi yazısından evvel ortaya çıkan proto-çivi yazısındaki piktograflar ortasındaki ilişkileri tespit etti.
Araştırmaya liderlik eden Profesör Silvia Ferrara pazartesi günü The Independent’a yaptığı açıklamada, “Yazının 4. bin yılda Mezopotamya’nın Uruk bölgesinde nasıl doğduğuna dair klasik açıklamanın nitekim geçerli olup olmadığını görmek istedik” dedi.
Çalışma salı günü Antiquity isimli bilimsel mecmuada yayımlandı.
Ferrara bulguların, jetonların yazıyı mümkün kılan araçlar olduğunu bulan evvelki araştırmalara katkı sağladığını söylüyor.
Farklı boyutlardaki kil jetonlara, günlük hayatta kullanılan eşyaların biçiminin verildiği düşünülüyor.
Ferrara bunların geometrik olduğunu ve bu mühürler üzere sembolik imgeler taşımadığını, meğer proto-çivi yazısı sisteminin işaretlerinin çok ikonografik bir başlangıcı olduğunu söz ediyor.
Araştırmacı “Silindir mühürlerin üzerindeki kimi imgelerin aslında birkaç yüzyıl sonra kullanılan proto-çivi yazısı sisteminin işaretlerine benzediğini fark ettik” diyor.
Bu bulgular, silindir mühür sistemiyle yazının icadı ortasında irtibat olduğuna birinci defa işaret ediyor. Mühürler tıpkı vakitte çeşitli tarım ve dokumacılık eserlerini takip eden bir muhasebe sistemi olarak da kullanılıyordu.
Araştırmanın ortak müellifleri Kathryn Kelley ve Mattia Cartolano, Ferrara’yla birlikte çalıştı. Kelley, insanları bir yazı sistemine adım atmaya iten şeyin ne olduğunu anlamak istediklerini söylüyor.
Kelley “Aslen tarih öncesi mühürleme teknolojisi olan mühürlerden yazıya gerçek öteki cins bir bağ kurmaya çalışmak istedik” diyor.
Ferrara, araştırmacıların mühürlerin yazının tek kaynağı olduğunu söylemediğini belirtiyor. Bulgular, uygulamanın kökenlerine ait insanların anlayışına nüans katıyor.
Araştırmacı “Ancak okuma yazma öncesi imge geleneklerinin ve bu durumda mühürlerin, bilgi teknolojisini farklı bir tarafa taşıyan uyarıcıların bir modülü olduğuna dair çok somut birtakım deliller gösteriyoruz” diyor.
Mezopotamya, Mısır, Çin ve Güney Amerika Maya kültürü, yazının icat edildiği birinci 4 örnek. Öte yandan diğer bir kaynak daha olabilir. Çağdaş Hindistan’la Pakistan’da ve Paskalya Adası’nda örnekler var. İki sistem de şimdi çözülemedi.
Ferrara, “Örneğin Paskalya Adası örneğinde, şu anda buranın aslında dünyada yazının icat edildiği 5. yer olduğunu düşünmemize yol açan dolaylı delillerden daha fazlasına sahibiz” diyor.