Önceki hafta Portekiz’in Douro vadisindeki Pinhao’daydım. Global ısınmanın yakıcı tesirlerini yakından hissettim. Bölgede sıcaklık 40 derecenin üzerindeydi. Lizbon’dan Pinhao’ya giderken yolda ormanların yandığını, gökyüzünün dumanla kaplı olduğunu görebiliyorduk.
Sadece Portekiz değil, İspanya, Fransa, Belçika ve Yunanistan üzere birçok ülke uzun bir müddettir çok sıcaklarla boğuşuyor. Serinliği ve yumuşak havası ile bilinen İngiltere’de bile çok sıcaklar nedeniyle art geriye ikazlar yapılıyor.
Aşırı sıcaklıklar bir yandan da ağır bir orman yangını dalgası başlattı. Binlerce kişi konutlarını terk etmek zorunda kaldı; birçok kişi hayatını kaybetti. Ulaşım aksadı, yollar ziyan gördü, elektrikler kesildi, tren rayları bozuldu. Havalimanlarındaki pistlerde çok sıcak nedeniyle bozulmalar meydana geldi, uçuşlar aksadı. Birçok ülkede inanılmaz hal ilan edildi.
Kısacası, Avrupa iklim değişikliği ile tanıştı. Yabancısı olduğumuz bir durum değil aslında. Geçen yıl da Türkiye ve birçok ülke günlerce süren orman yangınları ile boğuşmuş, milyonlarca hektarlık orman alanı heba olmuş, milyonlarca canlı ölmüştü. Geçen yıl ayrıyeten dünyanın dört bir yanında olağanın dışında kuraklıklar ve seller yaşanmıştı.
Küresel ısınma uzun vadeli sert kuraklıklara ve inanılmaz hava şartlarına yol açıyor. Ortalama sıcaklıklar artıyor, atmosfer ve okyanuslar ısınıyor, denizler yükseliyor, çöller büyüyor, kar ve buz ölçüleri azalıyor. İklimdeki değişim sel, fırtına üzere doğal afetlerin artmasına ve okyanusların asitlik derecesinin değişmesine, ormanların daha kolay ve daha uzun vadeli yanmasına neden oluyor. Bunlar bilimsel çalışmalar ile ortaya konulmuş gerçekler.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez’in dediği üzere; “İklim değişikliği insanlarımızı, eko sistemimizi ve bizim için pahalı olan her şeyi öldürüyor.”
Çözüm belli
Dünya bugün itibariyle sanayi ihtilalinin başladığı periyoda nazaran 1.1 derece daha sıcak. Şayet gelecek 20 yılda global ısınmanın boyutu sanayi ihtilali öncesindeki, yani 1800’lerin başındaki ortalama sıcaklık derecesine nazaran 1.5 santigrat derecelik bir artışta frenlenemezse iklim krizi artık geri dönüşü olmayan bir sürece girecek.
Karşı karşıya bulunduğumuz tehlikeyi anlatan açıklamalardan en çarpıcı olanı bence iklim eylemcisi Greta Thunberg’e ilişkin. Thunberg, evvelki yıl Davos’ta başkanlara seslenirken, “Eviniz yanıyormuş üzere hareket etmenizi istiyorum, zira yanıyor” demişti. Konutumuz yanmaya devam ediyor. Geçen yıl olduğu üzere bu yılın yaz mevsimine de orman yangınları ile başladık. Avrupa’dan sonra Türkiye’de de başlayan çok sıcak dalgası ile orman yangınlarının maalesef daha da artacağını biliyoruz.
Alman Etraf Bakanı, iklim krizi nedeniyle ülkelerin artık sıcak hava, sel ve kuraklığa karşı hazırlıklarını yapmaları gerektiğini söylüyor. Hazırlıklar yapılmalı lakin bir yandan da ana sorunun tahlili için global çapta aksiyon alınması gerekiyor. BM Genel Sekreteri António Guterres’in dediği üzere, “İnsanlığın yarısı seller, kuraklıklar, fırtınalar ve orman yangınları nedeniyle tehlike bölgesinde. Hiçbir ulus bu tehlikeden muaf değil. Buna karşın hala fosil yakıt bağımlılığımız artarak devam ediyor.”
Kömüre dayalı elektrik üretiminin vakit içinde kademeli tasfiye edilmesi konuşulurken, kömür ve fosil yakıt sanayisine para akışının sürmesi, finansmanın devam etmesi ümitsizlik yaratıyor. Meğer 200’e yakın ülkenin altına imza attığı iklim taahhütlerine nazaran bu sanayilere finansmanın kesilmesi gerekiyordu.
Oysa tehlikeli döngü belirli: Kömür üzere fosil yakıt kullanımı sürdükçe seragazı yayılımı ve global ısınma artıyor. Global ısınma arttıkça orman yangınları artıyor. Orman yangınları arttıkça da global ısınma artıyor. Artan sıcaklıklar yangına elverişli şartlar yaratıp, yangın mevsimini uzatıyor. Toprağın nemini azaltıyor. Ormanlardaki organik unsurların ve tüm bitki örtüsünün daha kuru ve yanmaya uygun hale gelmesini sağlıyor. Kuru ve meyyit bitkiler ise yangını hızlandıracak malzemeyi sağlıyor. Gerisi bir kıvılcıma kalıyor. Kıvılcım çakıyor; yangın başlıyor ve global ısınmanın yarattığı şartlar sonucu süratle yayılıyor. Olağanda olması gerekenden daha geniş alanları kaplıyor.
Bu kısır döngüden çıkışın tek yolu ise global ısınma ile odunsuz gayret etmektir. Geçen yılki orman yangınları sırasında da dediğimiz üzere, “Küresel sıkıntılar global tahliller ve gözü pek adımlar ister. Birçok felakete yol açan global ısınmanın geldiği boyut gözü pek adımları ve acil aksiyonu gerektiriyor.”