Elif Terzi’nin Has Türk internet sitesinde yayınlanan yazısında, Hasan Tahsin’den Yunan bayrağını indiren Nesim Navaro’ya, Kurtuluş Savaşı’na katkıda bulunan Türk Musevileri anlatıldı. İşte o yazı:
KURTULUŞ SAVAŞINDA VE ÖTEKİ SAVAŞLARDA TÜRK MUSEVİLERİNİN REAKSİYONU NEYDİ
Siyon Katır Birliği’nden başlayalım. Zira savaşlarda antisemitlerin verdiği, verebileceği en değerli örnek, Çanakkale Savaşı’ndaki çoğunluğu Rus Yahudisinden oluşan Siyon Katır Birliğidir. Bu birlik, Büyük Britanya Krallığı’nın buyruğu altındadır. Çanakkale’de, İngilizler Katır Birliği’ne silah vermemişlerdir, yalnızca levazımda kullanılan bir birliktir. Yalnız sorun şudur ki, bu beşerler aslında Osmanlı vatandaşı değildir ve bulundukları ülkelerin ordusu için hizmet etmeleri de Türk Musevilerini bağlamaz!
Gerçi Siyon Katır Birliği’nden bahsedenler nedense Çanakkale’de savaşan Türk Musevilerinin de ismini anmazlar. Çanakkale Savaşı’nda Osmanlı saflarında savaşan gazi Üsteğmen Moshe Sharett gibi! Savaş patlak verince hukuk eğitimini yarıda bırakıp orduya katılması anlatılmaz! Eliyas Kohen, İzak Molho, Gelibolulu Efraim Ben Varon savaşta paşa olarak vazife alan insanlardandır! Jozef Enrekave, Çanakkale’de Alman subaylarla birlikte misyon yaparken Nesim Avran Eskinazi, 1916 Çanakkale Anafartalar’da kıdemli gedikli başçavuş olarak misyon almıştır! Ayrıyeten Edirne’den Mayer oğlu Nesim, İsak oğlu Nesim, Yasef oğlu Nesim Efendi, Sabıt oğlu Nesim; Casım oğlu Avram; Isparta’dan Sem’un oğlu Yuda; Bursa’dan Refail oğlu Mıson, Mıson oğlu Mırkado; Nevşehir’den İsak oğlu Avram; Niğde’den Avraham oğlu Liyon; Tekirdağ’dan Yusuf oğlu Yuda; Ankara’dan Mıson oğlu Paso, Markado oğlu Hayem; İstanbul’dan Avram oğlu Nesim, Haım oğlu Mayır, Avram oğlu Kamil3 ve daha fazlası Çanakkale’de şehit olmuşken bu insanlardan da neden bahsedilmez? Çanakkale ve etrafında düşman işgalinin başlamasıyla birlikte kurulan ve vakit zaman işgal güçleriyle çarpışmaktan geri durmayan ulusal bir çetenin üyesi olan Gelibolulu Yahudi Behor’u4 da anmamamız mı gerekiyor?
Ya da bizim Hasan Tahsin olarak bildiğimiz Osman Nevres’in yaptıklarını, Sabetayist olduğu için göz gerisi mı edeceğiz? Hasan Tahsin, ‘’ birinci kurşun ‘’ olarak bildiğimiz kurşuna gelene kadar Soner Yalçın’ın “Efendi” isimli kitabına nazaran birkaç kurşun daha atmıştır. Kurşunlarından biri 1911’de İtalya ve Osmanlı orduları Trablusgarp savaşındayken, İsviçre sinemalarında Osmanlı aleyhine bir sinema gösterildiğinde Neuchatel’deki sinemanın beyaz perdesine peş peşe atılmıştır. Öteki kurşun, Teşkilatı Mahsusa fedaisi olarak Bükreş’teyken, Balkan ülkelerinin İngiltere safında yer alması için Balkan Cemiyeti’ni kuran İngiliz Noel ve Leland Buxton kardeşler bir konferanstan çıkarken atılmıştır. Üçüncü kurşun da, hepimizin bildiği üzere 1919’da İzmir’e çıkarma yapan Yunan Efzon Alayı işgal askerine kurşun yağmuru formunda atılmıştır ve orada öldürüldüğü yetmediği üzere cesedi de parçalanmıştır!
Frenk Mahallesindeki meskeni de dağıtılmıştır. Bu ortada devrinde olan çok enteresan bir tartışmayı6 da eklemek istiyorum. Köylü gazetesi başyazarı Mehmet Refet’e nazaran, Hasan Tahsin, kız kardeşi Melek hanımı başı açık olarak Frenk sinemasına götürdüğü için alenen Bolşeviklik propagandası (!) yapmakta suçlamıştır. Hasan Tahsin de tüm bu suçlamalara gazetesinde verdiği cevapta; “Biz Osmanlı vatanseveriyiz, bu yüzden 1917’de kuzey komşumuz Bolşevik Rusya’da gerçekleşen ihtilalle bir gönül bağımız olamaz, biz hürriyetçi sosyalizmden yanayız.” diye karşılık vermiştir. Sonuçta Hasan Tahsin vatanseverliğinin imzasını kanıyla atarken Mehmet Refet de daha sonradan vatan haini 150liklerden olmuştur!
Ayrıca 1916 – 1918 yılları ortasında ise, İzmirli Musevilerin bir kısmı, askere alınmamış tüm erkekler ve bayanlar, ziraî üretimi artırmak emeliyle kurulan Tarım Alayları ve Çiftçi Taburları’nda çalışırken, bir kısmı da ordunun giyecek ihtiyaçlarının karşılanması için, günde on iki saat orduya hizmet vermiştir. Terzi olarak ve ayakkabı hazırlamakla görevlendirilmişlerdi7.
Osmanlı’nın 1914 yılı Eylül ayında askerlik davetine da kimi Museviler süratlice cevap verirken bazıları de askere giden Musevilerin bedelini katliam biçiminde ödemiştir. Neşir Heyeti’nde Tarihçilerin Kutbu lakaplı Halil İnalcık’ın da bulunduğu Osmanlı Araştırmaları’nda, Salahi R. Sonyel’in Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu, Kurtuluş Savaşı ve Museviler8 isimli çalışmasında bu mevzuda, döneminde Erzurumlu tanınmış bir Yahudi olan Ben Levi’den örnek verilir. Levi, sonraları Amerika’ya göç etmiştir. Californiya’da Vacaville’ye yerleşen Scott ve Elihu Ben Levi isimli iki Yahudi 24 Kasım ve 11 Aralık 1983 tarihli San Fransisco Chronicle isimli gazetede yayımlanan açık mektuplarında, 1915 yılındaki kelamda ‘Ermeni Kırımı’ndan’ çok evvel, Ermenilerin, Yahudi halkını ‘’ da ‘’ katliama olağan tuttuklarını açıklayarak şunları belirtmişlerdir:
‘’Musevi yahut Müslümanlarla en küçük ilişiği olan her şeyi yıkmak meyli gösteren Hristiyan Ermenilerin, bugünkü Türkiye’deki Erzurum yakınlarında yaşayan yakın ailemizin 148 mensubunu katlettiklerine, kendi ailemizin birkaç mensubu şahit olmuştur.
Ermeniler, kendi tarihlerine bakarak, geçmişte komşularına, bilhassa Yahudi komşularına ne derece ziyanlar getirdiklerini görmelidirler…
Yahudileri imha etmede, Ermeniler kendisine yardımcı olursa onların bağımsızlıklarını tanımaya kelam veren Hitler’le Ermenilerin işbirliği yaptığı uygun bilinir.
Ermeniler, birebir vakitte, Rusya komünistleriyle de birleşerek Musevilere karşı hareketlerde bulunmuşlardır. Anlaşılan, kendi kirli geçmişlerini ve bugünkü sefil durumlarını kabullenmeyi dilemiyorlar. ‘’
İzmir’in işgalinde de Yunanlıların yapmış oldukları katliamlar üzerine, İzmir İtibar-ı Ulusal Bankası Müdürü Albert Ferid Asseo, bankaya ilişkin senet ve değerli evrakı, Osmanlı Bankası kasalarında teminata aldıktan sonra, kendisine bir İtalyan subayı süsü vererek, İtalyan Liman Müdürü’nden sağladığı bir kayıkla, açıkta demirli İtalyan Duillio zırhlısına gitmiş ve kentte olup bitenleri İtalyan kumandana anlatarak müdahale edilmesini istemiştir. İtalyan, Fransız ve İngiliz kumandanlar Yunan kumandanına bir nota vererek kanlı olayların durdurulmasını sağlamıştır ki İzmir işgal edildiğinde, Kadifekale’ye çekilen Yunan Bayrağını direğe tırmanıp indiren bir Yahudi gencidir. İzmir’in işgalinden çabucak evvelki günlerde kenti ziyaret eden İngiliz General Dixon onuruna düzenlenen kabul merasiminde, Kordon uzunluğundaki Splendit Oteli’ni basan birtakım Rumlar, balkondaki Türk bayrağını indirip Yunan bayrağını çekince, Bergamalı Nesim Navaro ismindeki Yahudi genç, Yunan bayrağını indirerek Dixon’un önünde ayakları altına alarak çiğnemiştir. (Sonrasında Yunanlılar tarafından askeri mahkemede idama mahkum edilip asılır )
Tire’de yaşayan Museviler de, işgal ordusunun hareketiyle ilgileri bilgileri devamlı halde ulusal kuvvetlerimize bildirmişlerdir. Bayındır’da ise Jak Uziyel isminde bir Yahudi, Mustafa Kemal’in casusu olduğu teziyle Yunan makamlarınca tutuklanıp hapsedilmiş, sonra kent dışına sürülmüştür. Aydın işgal edildiğinde de Museviler, Yunan bayrağı asmadığı üzere cemaat lideri Behor İsak Halegua Yunanlılar’ı karşılamaya giden Belediye heyetine katılmayı reddetmiştir. Yasağa karşın meskenlerinde Türkleri saklayan ve onları teslim etmeyen Katan ailesinin konutunu de Yunanlılar yakmış ve Ruben Katan alevlerden kurtulsa da eşi Coya Katan yanarak ölmüştür.
Bursa Yunan işgalinde kaldığı mühlet içinde de, Museviler Yunan bayrağı asmamıştır. Yunan işgal makamlarının yaptıkları toplantılara Yahudi cemaati temsilcileri de katılmamıştır. Sular Yönetimi binasında düzenlenen bir toplantıya, bozulan kent su şebekesinin tamiri konusunun görüşüleceğini sanarak katılan Kemal Levi, Nesim Saban ve Palaçi, toplantıda ‘’ Bursa’ya özerk vilayet statüsü verilmesi ‘’ konusunda tartışma açılması ve komite kurulması teşebbüslerine şiddetle itiraz ederek tutanakları da imzalamamıştır.
Kilis ve havalisinde de Müdafaa-i Hukuk Ulusala Merkeziyesi’ne yardım edenlerden biri de Murdoh Şireyim’dir. Marmara Adası işgal edildiğinde de ada halkına savunma için silah sağlayan Mordohay’dır. İstanbul’daki kösele tüccarı Nesim Danon Efendi de, yanında çalıştırdığı beşerlerle birlikte, Anadolu’ya gizlice silah ve cephane gönderenlerdendir. Tekrar İstanbul’un Amerikan Mandası’na verilmesi kelam konusu olduğu günlerde mevzuyu incelemek üzere gelen Amerikan heyetine öteki azınlıklar olumlu karşılık verirken, yalnızca Hahambaşı Haim Nahum Efendi, Aşkenaz Cemaati Lideri Hanri Reissner, Emanuel Karasu ve Profesör Mişon Ventura’dan oluşan Yahudi Cemaati heyeti, kesin muhalefet ederek ‘’ İstanbul’da lakin Türk hakimiyeti ‘’ savını savunmuşlardır!