Basına ve toplumsal medyaya yeni yaptırımlar getiren ve kamuoyunda ‘dezenformasyon yasası’ olarak bilinen kanun teklifinin TMBMM Adalet Komisyonu’nda görüşülmeleri tartışmalarla başladı.
CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, AKP ve MHP’nin Meclis’e sunduğu basına ve toplumsal medya yeni yaptırımlar getiren dezenformasyon maddesine reaksiyon gösterdi.
“SANSÜR, BASKI VE CEZA YASASI”
AKP ve MHP’nin Meclis’e sunduğu dezenformasyon yasası görüşmeleri TBMM Adalet Komitesi’nde başlarken, muhalefet teklifin 29’uncu hususu ile basın ve tabir özgürlüğü alanındaki baskı düzenlemelerine ait yansılarını sürdürdü.
CHP’nin gazeteci kökenli Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, düzenlemenin kanıya, söze, habere, internete, toplumsal ağ sağlayıcılarına daha fazla ceza, sansür getirdiğini söyledi.
Çakırözer, şu sözleri kullandı:
*Dezenformasyon problemi tüm dünyada olduğu üzere doğal ki bizim ülkemizde de değerli bir sorun lakin biz teklifin geneline baktığımızda ‘dezenformasyon’ denilince teklifi hazırlayanların aklına söz ve basın özgürlüğünün engellenmesi gelmiş, sansür gelmiş.
*‘Dezenformasyon’ ve ‘niyet’ tarifinin bu kadar muğlak bırakıldığı bu türlü bir yasa teklifi Türkiye’de yalnızca gazetecileri değil, milyonlarca internet kullanıcısını iktidarın onaylamadığı bilgileri paylaştığı için cezai süreç riskiyle karşı karşıya bırakmakta.
*Bu yasa esasen siyasi tesir altındaki yargının elinde gazetecileri, vatandaşları taciz etmenin, sindirmenin, gözdağı vermenin aracı hâline gelecektir.
“GAZETECİLER YARGILANIYOR, ENGELLENİYOR, HAPSEDİLİYOR”
Türkiye’de basın ve tabir özgürlüğünün zahmetli alanlardan biri olduğunu lisana getiren Çakırözer, bu alandaki ihlalleri şöyle sıraladı:
*Ülkemizde adliyelerde haber peşinde koşması gereken meslektaşlarımız maalesef kendi haberlerini savunmak zorunda bırakılıyor.
*Bu yılın birinci beş ayında gazeteciler tam 30 kere hâkim karşısına çıktı, en az 35 gazeteci gözaltına alındı!
*Gazeteciler her gün tehditle, engellemeyle karşılaşmakta. Biz burada Basın Kanunu’nu konuşurken Diyarbakır’da 21 gazeteci dünden beri gözaltında tutuluyor, avukatlarla görüşmelerine dahi müsaade verilmiyor.
*Bu sabah bir sendikanın kendi hak ve özgürlüğü bağlamında yapmaya çalıştığı açıklamayı izlemeye çalışan gazeteciler yeniden polis tarafında engellendi.
“MİLYONLARIN İNTERNET ERİŞİMİ, SÖZ ÖZGÜRLÜĞÜNE ENGELLEME”
“Böyle bir ortamda getirilen 29’uncu unsur daraltılmış özgürlük alanını; basın özgürlüğü, söz özgürlüğü alanını daha da daraltacak, yeni bir cürüm tarifi teşkil edecek ve ülkemizde sansürü, baskıyı maalesef artıracak ögeler içermekte” diyen Çakırözer, “Ayrıca yaratılan bu kabahat hususuyla ilgili, bu sefer toplumsal medya ağ sağlayıcılarına da ellerindeki bilgileri devletle paylaşmaları zaruriliği getiriliyor. Yapmazlarsa yayın durdurmaya kadar gidecek yaptırımlar kelam konusu. Milyonlarca vatandaşın internet erişimi, tabir özgürlüğü engellenme riskiyle karşı karşıya” dedi.
“ERİŞİM MANİLERİ, SANSÜR ARTACAK”
Erişim engellerindeki ihlallere de değinen Çakırözer, erişim pürüzleri probleminin Türkiye’de hem basın özgürlüğünü hem vatandaşların haber alma hakkını engelleyen kıymetli bir ögelerden biri olduğunu söyledi.
Çakırözer, şöyle konuştu:
*EngelliWeb bilgilerine nazaran Türkiye’de 2020 sonu prestijiyle 58 bin alan ismi, 5.600 haber adresi erişime engellenmiş.
*2022 yılı itibarıyla 510 bin “web” sitesi ve internet sayfasına erişim pürüzü bulunmakta. Bu erişim pürüzlerinde karşımıza çıkan enteresan bir öge ise genelde erişim pürüzü kararı alınırken münasebet daima kişilik haklarının ihlal edilmesi.
*Mesela bir yılda 1.097 haberde kişilik haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle erişim pürüzü kararı alınmış lakin içeriğine baktığınızda 675’i yolsuzluk, usulsüzlük; 466’sı ise vazifenin berbata kullanılması tezlerine ait.
*Yani ülkemizde yüklü olarak yolsuzluk, usulsüzlük, rüşvet, misyonu suistimal, cinsel taciz haberlerine yönelik erişim mahzuru kararları getirilmekte.
*Bu kanun kapsamında da tekrar erişim engelleme yetkisi artırılmakta, erişim pürüzü getirilebilecek, resen getirilebilecek hâllerin kapsamı genişletilmekte mesela MİT’le ilgili birçok konuya resen erişim mahzuru, BTK’ye erişim manisi getirme yetkisi verilmekte.
“AYM’NİN KARARLARINA AHENK YOK!”
Artık düzmece erişim kararlarıyla haberlere erişim manisi getirildiğine dikkat çeken Çakırözer, düzmece erişim pürüzü kararlarının haberlerinin de engellendiğine dikkat çekerken, erişim manileri konusunda Anayasa Mahkemesi’nin pilot kararlarını hatırlattı.
Çakırözer, “Gazeteler, internet siteleri mevzuyu Anayasa Mahkemesine taşıdı, Anayasa Mahkemesi de burada tabir ve basın özgürlüğünün ihlal edildiği sonucuna vardı. Artık, Anayasa Mahkemesi ‘Erişim manisi için acil toplumsal gereksinim olmalı. Kamu makamlarının müdahale hududu ortaya konulmalı. Keyfî uygulamalara yol açmayacak teminat oluşturulmalı. Sulh ceza hâkimlikleri erişim manisi kararlarına son deva olarak başvurmalı.’ diyor. Bu mevzuda Meclis’ten düzenleme bekliyor. Bu 40 unsurluk teklifte bunları ortadan kaldıracak düzenleme yok. Bir tane var, o da 9’uncu hususun sonuna eklenen bir cümlecik lakin bu koskoca Anayasa Mahkemesi kararının münasebetlerini karşılayacak bir konu değildir” diye konuştu.
“GAZETELERE HAKSIZ, HUKUKSUZ İLAN AMBARGOLARINA HUDUT YOK!”
Çakırözer, düzenleyici kurumlar olan Basın İlan Kurumu, Radyo ve Televizyon Üst Şurası ve Bağlantı Başkanlığı üzere kurumların iktidarı savunan, iktidara karşı tenkitleri göğüsleyen kurumlar haline dönüştüğünü söylerken, düzenleme ile bu kurumlara daha fazla yetki verilmesini eleştirdi.
Çakırözer, şöyle konuştu:
*Gazetelere ilan ambargoları uygulanmakta. Kozmik gazetesi 960 gündür, Yeni Asya gazetesi 860 gündür Basın İlan Kurumu’ndan ilan alamıyor.
*2019 ve 2020’de BirGün, Cumhuriyet, Kozmik, Korkusuz, Sözcü gazetelerine yüzlerce gün ceza verilmiş.
*2021’de Basın İlan Kurumu hangi gazeteye ne kadar ilan kesme cezası verdiğini açıklamamış. Basın İlan Kurumu berbat yönetilmekte. Nereden anlıyoruz? Meslek örgütlerine verilen yardımlar her geçen gün azalmakta!
*Bunun nedeni de Basın İlan Kurumu’nun bütçesini âlâ, düzgün yönetememesi. Basın İlan Kurumu’nun mutlak fakat kesinlikle Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı tarafından değil, Sayıştay tarafından denetlenmesi bir mecburilik hâline gelmiştir.
“RTÜK VE BTK’NİN BASIN KARTI KOMİTESİ’NDE İŞİ NE!”
Çakırözer, gazetecilerin basın kartlarının verilmemesini eleştirirken, şöyle konuştu:
*Önümüzdeki kanun ile medya ile ilgili vakıf ve derneklere basın kartı verilmesi öngörülüyor. Bu çok geniş bir tarif, bunun daraltılması lazım.
*Binlerce, on binlerce basın kartı verilmesi hakikat değil. Basın kartının devlet tarafından verilmesi de hakikat değil. Basın kartını meslek örgütü vermeli, sendika, cemiyet vermeli. Kimin gazeteci olduğuna devlet karar vermemeli, onların meslek örgütleri karar vermelidir.
*Mesleğinde onlarca yılı doldurmuş gazetecilere verilen daima basın kartları da iptal ediliyor. Soyut münasebetlerle kart iptali demokrasiye alışılmamıştır.
*Yine RTÜK ve BTK’nin Basın Kartı Komitesi’ne temsilci göndermesi hakikat değil, Anayasa’ya da o kurumların kanunlarına da muhalif. Devletin basın kartı verme, iptal etme vesaire bu mevzudan elini çekmesi gerekir.