Alim Kahraman
Türk edebiyatının varlığıyla dikkat çeken ve ilgi gören isimlerinden biri. El atmadığı mevzu yok neredeyse. Dinamik ve mahir. Atılımcı ruhuyla hayatın her yerinde. Bir halk çocuğu. Birebir vakitte entelektüel ilgileriyle öne çıkmış. Hem gelenekçi hem yenilikçi. Gazeteciliği ve romancılığıyla biliniyor daha çok. Yayımladığı 200’ün üzerinde yapıtı var. İki hanımı ve her birinden beşerden on çocuğuyla dallanıp budaklanan büyük bir ailenin “baba”sı.
Kişiliğinde birleştirdiği öteki bir çok özelliğinden bahsedebiliriz. Ama bu yazımızda onun hakkında yazılmış bir yapıttan kelam edeceğiz. Fazıl Gökçek’in hazırladığı bir Ahmet Mithat Efendi biyografisinden. Fazıl hoca onun çalışkanlığını öne almış ve yapıtına üst başlık olarak “Çalışmaya Vakfedilen Bir Hayat”ı uygun bulmuş. “Cumhuriyet’in 100. Yılına Armağan” edilen bir biyografi serisi ortasında çıktı bu eser. O denli sanıyorum ki birbirinden pahalı öteki biyografiler de okuyacağız bu seriden. Benim bildiğim ve beklediklerimden biri de Abdullah Uçman’ın hazırlamakta olduğu Mehmet Kaplan.
ÇOK İSTİKAMETLİ BİR ARAŞTIRMACI
Fazıl Gökçek, İzmir (Ege Üniversitesi) ve Manisa’da (Celal Bayar Üniversitesi) çağdaş periyot edebiyatımız üzerine yaptıkları çalışmalarla varlık gösteren bir hocalar gurubunun üyesi. Bu grubun öncesinde, kurucu rolüyle Ömer Faruk Huyugüzel bulunuyor. Ömer Faruk Hoca kanalıyla İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne, Mehmet Kaplan’a bağlanıyorlar. Fazıl Gökçek’i yıllardan beri tanıyorum. İSAM’a merhum Orhan Okay hocaya gelip masraflardı. Manisa’da Mükemmel Dingin ve Hasret Nemutlu; İzmir’de Sabahattin Çağan ve Şerife Çağan diye genişliyorlar.
Fazıl Gökçek’i birinci olarak Ahmet Mithat’ın bugünkü alfabeye aktardıkları (Sabahattin Çağan’la beraber) Letaif-i Rivayât’ıyla tanıdım. Yıllardır, yaptığım birtakım çalışmalarda elaltı kitaplarımdan biri oldu bu eser. Ali Canip hakkında hazırladığı -kitap olarak basılmadı diye biliyorum- bir çalışmasının da fotokopileri var elimde. Mehmet Akif şiiri üzerine çalıştı, Safahat’ı, farklı ayrı kitaplar halinde bugünkü alfabeye aktardı. Diğer metin çalışmaları da var hocanın. Ama yıllardır grup arkadaşlarıyla birlikte -başta Mükemmel Dingin olmak üzere- Ahmet Mithat ve yapıtları üzerinde çalışmalar yürütüyorlar. Üzerinde durduğumuz biyografi Fazıl Gökçek’in bu bağlamda gerçekleştirdiği yeni bir çalışma.
Kitabı büyük bir zevkle okudum. Fazıl Gökçek’in olgunluk periyodu metinlerinden biri. Bunu öncelikle kullandığı lisan için söylüyorum. Bilgileri ayrıştırıcı ve yerli yerine yerleştirici; yerine nazaran yorumlayıcı. Ayrıyeten akıcı ve metin zevki tattırıyor okurken. Yapıtın planlanmasını da çok başarılı buldum. Ahmet Mithat Efendi’nin çok taraflılığından kelam etmiştim. Onun biyografisi, farklı taraflarından kimileri daha fazla öne çıkarılarak yazılabir. Lakin sonuçta ortaya çıkacak olan eser bütünde bir eksiklik hissettirmemeli. Fazıl Gökçek, dinamik bir hayatı farklı cepheleriyle canlandırırken Mithat Efendi için atlanılmaması gereken siyasî geçmişini, gazeteciliğini, romancılığını, seyahatlerini farklı ayrı ele alıyor. Misyonerlik faaliyetleri karşısındaki hassasiyetini ve sergilediği duruşu; tarih, coğrafya, ideoloji, iktisat başlışları altında ele alınabilecek ilgilerini bir bir inceliyor. Bunların yanında Ahmet Mithat isminin Türk dünyası içinde tuttuğu yer; oralarla ilgileri. Bunu yazarken, Gökçek’in yıllar evvel yayına hazırladığı bir kitabı hatırladım: Fatih Kerimî’nin İstanbul Mektupları. Ahmet Mithat’ın Türk dünyasıyla münasebetlerini en uygun bilen isimdir her halde Gökçek (bir borcum da bu kitap münasebetiyle kendisine. O yıllarda ben de Ahmet Mithat’ın Beykoz yıllarını hazırlıyordum. Bilhassa Ahmet Mithat’ın vefatıyla ilgili değerli bilgiler bulmuştum bu eserde). Unutmamamız gereken bir tarafı de eğitimciliği oluyor muharririn. O, Türk toplumunun “hâce-i evveli”dir zira.
ÇALIŞMALAR GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ
İyi akademisyenin özellikleni de buluyoruz bu çalışmada. Mevzusuyla ilgili kendisinden evvel yapılmış sahih çalışmaları görmüş ve elden geçirmiş olmak. Onlardaki özü yakalamak ve kendine belirlediği hacim içinde yapıtında kullanmak. Bu bakımdan Fazıl Gökçek’in yapıtının kaynakçasına da başka bir dikkatle bakmak gerekiyor. Birebir yahut misal hususları ele alacak araştırmacılara yol gösterici özellikleri var.
Burada şuna da bilhassa vurgu yapmak lazım: Konusuna hakim bir araştırmacı var karşımızda. Ahmet Mithat’la ilgili bir sıkıntıyı söylediğim kurallar altında ele alıp değerlendirdikten ve yeni bir metin olarak kendi yazacaklarını oluşturduktan sonra, eksik olanı ve tamamlayıcı hangi çalışmanın yapılması gerektiğini de belirtiyor Gökçek. Bu yapıtı müellifin olgunluk devri yapıtı diye nitelerken bunu da kastediyorum. Belirttiğim melekenin oluşabilmesi belirli bir deneyim, nüfûz ve ayıklama gücü istiyor zira.
Fazıl Gökçek’in Çalışmaya Vakfedilen Bir Hayat/Ahmet Mithat Efendi isimli yapıtı basılmasının çabucak gerisinden elime ulaştı. Onu okuyalı ve hakkında bir yazı yazmaya karar vereli bir aydan fazla bir vakit oldu. Yazımı yazmaya oturduğum sıralarda Türkiye Muharrirler Birliği’nce yapıta ödül verildi. Bu ödül için hem müellifi hem de Türkiye Muharrirler Birliği’ni tebrik ediyorum. İsabetli bir iş yapmış oldular.
Ahmet Mithat Efendi, birçok araştırmacı ve müellifin ilgisine mazhar olmuş, hakkında birçok yazı ve makale kaleme alınmıştır. Bu ilgililerden biri de benim. Muharririmizin biyografisini yarı yarıya yazmıştım 2008 yılında (Beykoz Yılları), kimi oturumlara katıldım o yıllarda müellifle ilgili. Bu vesileyle Ahmet Midhat Efendi’nin geniş ailesinden tanıdıklarım oldu. Onlardan aldığım davetle konutlarında ziyaret ettim kendilerini. Bunlarla ilgili kimi metinler de yayımladım geçmişte. O insanlardan dünyalarını değiştirenler oldu son on yıl içinde. Fazıl Gökçek’in kitabı o yılları tekrar hatırlamama vesile oldu. Ziyaretleri birlikte gerçekleştirdiğimiz Orhan Okay hocayı andım. Eski yazılarımı tekrar elden geçirdim. Gökçek’in kitabı bende de bir Mithat Efendi kitabı hazırlama hevesleri uyandırdı. Yazdıklarıma kimi ekler yaparak.. Bu işler bu türlü oluyor işte. Her şey bir vesileyle doğuyor. Sonradan gelişiyor yahut dönülemeyerek orada kalıyor.
Ne diyelim gidenlere rahmet olsun.