Kamuoyunda ‘Katliam Yasası’ olarak bilinen Hayvanları Muhafaza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Yönelik Kanun Teklif, 30 Temmuz’da kabul edildi. 4 Ekim Hayvanları Muhafaza Günü nedeniyle yasanın iki aylık tesirini hayvan hakkı savunucuları ve hukukçularla konuştuk.
Konuştuğumuz isimlerin hepsi, yasanın daha evvel hayvana yönelik şiddeti ve işkenceyi legal bir yere oturttuğunu, toplumda olağanlaşan şiddet algısının büyük bir sorun olduğunu tabir etti.
Avukat Hilal Koçak ‘SUÇLUNUN KORUNDUĞU ALGISI OLUŞTU’
‘Katliam yasası’ Meclis’ten geçerek yürürlüğe girdikten yalnızca bir hafta sonra birinci katliam imajları Niğde’den geldi. Niğde Belediyesi’nin süreksiz hayvan bakımevindeki köpekleri enjeksiyon formülüyle öldürerek toplu mezarlara gömdüğü ortaya çıktı.
Bir öbür haberin adresi de İstanbul Kadıköy oldu. Geçtiğimiz haftalarda Kadıköy’deki bir sokakta kimliği bilinmeyen şahıslarca zehirli etler dağıtıldı ve bunları yiyen onlarca kedi ve bir köpek hayatını kaybetti.
Bu tıp haberler maddeden evvel de vardı. Pekala yasa, şiddeti kolaylaştırmış olabilir mi? İstanbul Barosu Hayvan Hakları Merkezi’nden avukat Hilal Koçak’ın yanıtı ‘evet.’
Koçak, “Yasa değişikliğinin, şiddete meyilli beşerler ve potansiyel hatalılar tarafından hayvanlara karşı cürüm sürece özgürlüğü biçiminde algılandığı aşikar. Yasa değişikliğinin konuşulduğu ve yürürlüğe girdiği tarihten itibaren hayvana karşı şiddet gittikçe tırmanıyor. Her gün onlarca ihbar alıyoruz. Bu süreç, tüm insanların psikolojisine de büyük ölçüde ziyan verdi. Vatandaşta hukuk sistemiyle ‘suçlunun korunduğu’ algısı oluştu ve hukuka olan inanç azaldı. Hukukta kamu vicdanını rahatsız eden uygulamaların olmaması gerekmektedir. Barınak şartları, hayvana şiddet ve makûs muamele Türkiye’nin her vakit kanayan yarası idi, yasa değişikliği sonucu bu yara daha da derinleşti” diyor.
‘BAŞTAN AŞAĞIYA BİR KATLİAM ZİNCİRİ YAŞANIYOR’
Kanunun iki ayda hayvan haklarına inanılmaz ziyanlar verdiğini söyleyen Koçak, hayvanların yakalanması ve toplanması sırasında önemli şiddet imajları ortaya çıktığını anlatıyor: “Bu süreçte gönüllüler tarafında bakımı sağlanan engelli köpeklerin öldüğüne, insanlara duyduğu itimat nedeniyle yakalanması kolay mahalle dostlarımızın öncelikli olarak öldürüldüğüne yahut hapsedildiğine, bırakın yaşatmayı; daha zincirin birinci halkası olan yakalamada sınıfta kaldığımıza, yakalama için uygulanan ilacın bir öldürme ögesine dönüştüğüne, öldürülen köpeklerin toplu mezarlara öylece atıldığına, yaşamalarına müsaade edilmediği üzere yordamınca gömülmediklerine yani baştan aşağı bir katliam zincirinin yaşandığına tanıklık ettik. İlgili yasa değişikliği başta hayvanların olmak üzere bizler de dahil tabiatın tüm ögelerinin aleyhinedir. Değişiklik son derece yanlış, uygulanış formu ise ne yazık ki daha da yanlış.”
Koçak maddeden geri dönülmesi için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulduğunu hatırlatarak hayvanlar lehine bir karar çıkmaması ya da kararın geç çıkması halinde “Hayvana şiddetin daha da artacağı, hayvana şiddetin vakitle beşere şiddete de evrileceği ve toplumsal bir kaos ortamına maruz kalınacağı aşikar” tabirlerini kullanıyor.
Yaşatacağız Platformu aktivisti Merve Tufan ‘YAŞADIĞIMIZ BU SÜREÇ TOPLUMSAL BİR CİNNET ASLINDA’
Yaşatacağız Platformu aktivisti Merve Tufan, maddeden evvel hali hazırda yaşanan hayvana şiddet hadiselerinin ivmelenerek arttığını belirtiyor. Tufan, “Yasadan yürek alan belediyeler, kurumsal şiddetini artırdı, bunu açıkça yapmaya başladı. Maddeden güç alan suça meyilli bireyler de hayvanlara daha fazla şiddet uygulamaya başladı. Bu yeni bir şey olmasa da, ivmelenerek artması toplumsal bir şiddet döngüsü manasına geliyor. Bu şiddete şahit olan çocuklar hem şiddeti öğreniyorlar hem de hayat hakkının ihlal edilebileceğini, azabın sokakta yapılabileceğini öğreniyorlar ve bu formda şiddeti kanıksıyorlar. Çocuklarla bir arada yetişkinler de şiddeti kanıksıyor. Yaşadığımız bu süreç toplumsal bir cinnet aslında.”
Bu süreçte CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in ağzından verilmiş bir kelama işaret ediyor Tufan: ‘Elimizi kana bulamayacağız.’ Lakin Tufan CHP’li belediyelerin de AK Partili belediyeler üzere toplama yaptığına dikkat çekiyor: “Yasa, belediyelere toplama yapılması ve bakımevi olmayan belediyelere de bakımevi kurması yükümlülüğünü getiriyor. Toplama yapmayacağını söyleyen CHP’nin, pek çok belediyesinde toplama yaptığını görüyoruz. CHP belediyeleri de toplama yapmaya dünden hazırdı. Bu yasa, onlara da legal bir yer sundu.”
‘BU DURUM BİZİ HAYIRSIZADA’YA GERİ GÖTÜRDÜ’
Yasanın hayvan hakları uğraşını değişik boyuta taşıdığını lisana getiren Tufan bunu şu formda söz ediyor: “5199 sayılı kanun hayvanları korumasa da 6. Hususu aşıla, kısırlaştır, yerinde yaşat’ kıymetliydi. Fakat yeni kanunla bunun lağvedilmesi hayvan hakları uğraşını apayrı bir boyuta getirdi. Zira çok ağır gayretlerle elde edilmiş bir haktı bu. Sokakta yaşayan hayvanlar ismine bir kazanımdı aslında.
2021’de Meclis Komisyonu’nda çok uygulanabilir bir rapor hazırlanmıştı. Bu kanlı maddeyi imzalayan AKP, MHP de dahil tüm partilerin ortak imzasıyla hazırlanmıştı. Hiçbir vakit bu hayata geçirilmedi. Halka verilen bir kelama ihanet edildiğini görüyoruz aslında. Bu rapordaki hiçbir unsur uygulanmadığı üzere 20 yıl boyunca ‘kısırlaştır, yerinde yaşat’ prensibi de uygulanmadı. Buradan çıkardığımız sonuç, hayvan hakları uğraşı zati çok gerideyken, hayvanların sahip oldukları hakları onlara teslim edememişken, sokak yaşayan hayvanlar için durum çok daha berbata gitmiş. Bu durumu bizi, ‘Hayırsızada’ya geri götürdü’ biçiminde okuyabiliriz.”
Hayvanlara Adalet Derneği Proje Başkanı Hülya Yalçın ‘SEVMENİN MUHAFAZAYA YETTİĞİNİ ZANNEDEN BEŞERLER VAR’
Yasanın Meclis’ten geçişi öncesi medyada, bilhassa toplumsal medyada köpekleri amaç alan görüntü ve paylaşımlar gözle görülür halde arttı. Hayvanların sokaklardan toplanmasını hatta kimilerinin öldürülmesini savunanların argümanı, hayvanlar sokakta olduğu surece sokakların ‘güvenli’ olmadığı oldu.
26 kabahat kaydı olan 19 yaşındaki Yunus Emre Geçti’nin Ümraniye’de polis Şeyda Yılmaz’ı katletti. Esenler’de seyir halindeki araçtan havaya ateş açan bir bayanın 12 kabahatten kaydı olduğu ortaya çıktı. Balıkesir’de 17 yaşındaki Cet Emre Akman, sipariş için gittiği adreste tekraren bıçaklanarak öldürüldü. Akman’ın katilinin Taammüden yaralama ve tehditten 6 farklı hata kaydı bulunduğu açıklandı. Bu örnekler daha da çoğaltılabilir.
Hayvanlara Adalet Derneği Proje Başkanı Hülya Yalçın’a durum böyleyken ‘güvenli sokak’ kavramının neye tekabül ettiğini soruyoruz: “Aslında yasa geçmeden evvel köpekler çok önemli biçimde gaye alındı. Saldırgan köpek haberleri yapıldı. Birçoklarının uydurma olduğunu hepimiz biliyoruz. Birçoğu hakkında yasal süreç başlattık fakat sonuca varamadık. Lakin sayısız sabıkası olan birinin sokakta olması o kadar sorun değil. Bu bizim ceza sistemimiz ile ilgili bir sorun. Sokakların inançlı olmasının tek kaidesi, düzgün uygulanan cezalar. Fakat görüyoruz ki cezalandırılan tek canlı köpekler. Köpekler kamu kimliği olanlar ve siviller tarafından öldürülüyor. Yani maddeden yürek alıyorlar. Polatlı’da dirgenle hayvan öldüren adam, ‘devlet bana öldür dedi’ sözlerini kullandı. Hem cezasızlık hem de ağır bir cehalet var. Yalnızca sevmenin muhafazaya yettiğini zanneden beşerler var.
‘YASADAN SONRA KABAHATLERİ CEZALANDIRMADA ZORLANIYORUZ’
Yalçın, maddeden sonra hayvan hakları gayreti veren dernek ve şahıslar olarak en çok zorlandıkları alanın hataları cezalandırma olduğunu anlatıyor. Yalçın, tecrübelerini şöyle aktarıyor: “Daha evvelki maddede hayvana makûs muamele, hayvanı adapsız toplama ya da tutma üzere münasebetlerimiz vardı. Ancak yeni yasal düzenlemede bunların önü kapatıldı. Müdafaa süreçleri büsbütün yok edildi. Kanun ismi altında köpekleri katletme teşebbüsleri başladı. Hayvanlarla ilgili mevzularda biz esasen 20 yıldır zorlanıyorduk. Onların canlı olduğunu, hislerini olduğunu anlatmaya çalışıyoruz. Sistem aleyhine kanıt vermediği için çok zorlanıyorduk artık maddeden sonra ‘zaten öldürme yasası var, hata olmaz ki’ diye düşünüyorlar.
Anayasa Mahkemesi’nden dönmesini tüm kalbimle diliyorum. Lakin buna karşı çıkma sorumluluğu hayvanseverlerin üstüne bırakıldı lakin tüm toplumun reaksiyon göstermesi lazım. Bunun için hayvan aktivisti olmak, hayvansever olmak gerekmiyor.”
