Geçmişi Antik Çağ’a dayanan ve Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un fethinde gemilerde kullandığı urganları ördürdüğü yer olarak rivayet edilen Tire’de, kayıtlara nazaran 1950’lerde 600 civarında çark bulunurken, fabrikasyon üretimin gelişmesi ve Küçük Menderes Nehri’ndeki suyun azalmasıyla aileler mesleği vakitle bıraktı.
Özel bir firmaya ilişkin fabrikada çağdaş makinelerle üretimin devam ettiği ilçede, klasik el urgancılığı ise 62 yaşındaki usta Raife Baysal tarafından yok olmaya yüz tutmuş meslekleri tanıtmak için Kent Müzesi’nde oluşturulan kısımda sembolik olarak sürdürülüyor.
“HER MESKENDE BİR TANE ÇARK VARDI”
Raife Baysal, ilkokuldan sonra eğitimine devam etmediğini, anne babasının yanında urgancılığı öğrendiğini söyledi.
Çocukluğunda Tire’de yaygın olarak urgancılık yapıldığını lisana getiren Baysal, “Babam, amcalarım urgancıydı. Tire’nin geçimi de urgancılıktan sağlanırdı. Her konutta hiç yoksa en azından bir tane çark vardı” dedi.
Urgancılığın meşakkatli bir meslek olduğunu söz eden Baysal, üretim sürecini şöyle anlattı:
“Kendir tohumu tarlaya ekilmesinin akabinde bitkinin yetişerek 2,5-3 metre olması beklenir. Bunlar büyüdükten sonra biçilir, suya gömülür. Evvelden Küçük Menderes vardı, artık suyu kesildi. Berrak akardı, o suyun içinde 9-10 gün gömülürdü. Sudan çıkarıldıktan sonra kurutulur ve develerle meskenlere dağıtılırdı. Konutlarda soyulur ve lakin o vakit işlenmeye hazır olur. Mahlacımız dövülür, tarakta taranır, incelmiş halde çarkımızda işlenmeye hazır olur. Büyük kalıplarla birleştirildiğinde urgan halat haline gelir. 75 metre, 100 metre istediğimiz uzunlukta olur. Daha evvelce kamyonlarda yük sarmalarında kullanılırdı, kuyu urganları yapılırdı.”
Tireli gençlerin klâsik meslekleri öğrenmeye meraklı olduğunu belirten Baysal, “Bu sanatı bildiğim için gurur duyuyorum. Unutulmamasını istiyorum. Bizler ölmeden birilerine miras bırakılsın istiyorum. Dilim döndüğünce anlatmaya çalışıyorum. Gençlerimiz öğrensin, bilinsin, bunlar atalarımızın mesleği” diye konuştu. (AA)