Dünya edebiyat gündemine şu sıralar yeryüzünün en sevilen çocuk kitaplarının müellifi Roald Dahl’ın yapıtlarına yapılan müdahale damgasını vurdu, haberiniz vardır. Dahl’ın hikaye kahramanlarıyla ilgili olarak verdiği kilo, akıl sıhhati, cinsiyet, ırkçılık üzere referanslar kitapların yeni basımlarında artık kullanılmayacak. Muharririn mirasçılarının da onayıyla Puffin Books yayınevince yapılan bu müdahaleyle Dahl’ın günümüz okurları için daha kabul edilebilir hale getirilmesi amaçlanıyormuş.
Bu, kitaplardaki kahramanlardan Augustus Gloop’un artık şişman, Bayan Twit’in artık korkutucu derecede yakışıksız olmayacağı, Oompa-Loompalar’ın da artık cinsiyet ayrımı gözetmeyecekleri manasına geliyor. Bunu akıl edenler günümüzün önyargılara yol açan toplumsal klişelerini yok ederek gençleri koruyacaklarını düşünmüşler belirli ki. Lakin yaptıkları sahiden saçmalıktan öteki bir şey değil. Bu kavramlar, güzel olmasalar da “yaşamın gerçekliği”nde varlar, Dahl üzere toplumsal gerçekliğe ehemmiyet veren bir müellifin hikaye kahramanlarının “dünya gerçekliği”nden arındırılmış bir lisan kullanmaları tuhaf olağan ki.
Antisemit bir zorbaydı
Filmi de yapılan “Charlie’nin Çikolata Fabrikası” isimli kitabıyla daha da tanınır olan Dahl, üç yaşındayken kendisinden birkaç yaş büyük ablasını apandisit patlamasından, kızı Olivia’yı da yedi yaşındayken beyin hastalğından kaybetmişti. Oğlu Teo da dört aylıkken bir trafik kazasında yaralanp özürlü kalmıştı. Yani acılı biriydi Dahl. Çocukların dünyasına sığınmasının nedenini anlayabilirim bu yüzden. Acılı biri olması, çok acılar çekmiş/çektirilmiş bir ulusa, yani Musevilere nefretle bakmasına mahzur olmamıştır ne yazık ki. Antisemit oluşu yüzünden aslında pek hürmet duyduğum biri değildir. Birebir vakitte bayan düşmanı, ırkçı berbat biriydi Dahl. Ne var ki çok ancak çok büyük bir yazardı.
Kitaplarına yapılan, bence düpedüz sansür olan sözkonusu müdahaleye yayın hakları elinde bulunan Roald Dahl Story Company de müsaade vermiş. Değişiklikten amacın “Dahl’ın şahane kıssalarının bugün tüm çocuklar tarafından keyifle okunmaya devam etmesini sağlamak” olduğunu ileri sürüyor kurum.
Ne derlerse desinler bu “kültürel bir tasfiye”dir, ötesi yok. “Yanlış konuşmayı düzeltme” otoriterliğidir bu yapılan. Dahl’ın yapıtlarını yazdığı periyottaki hassaslığından, o sözleri kullanmadaki münasebetlerinden haberdar olmayanlar ne hakla bu düzeltmeleri(!) yapabilir? Hayattayken kitaplarını basacak yayınevlerinin “kötü bir adam
Ölümünden sonra hikayelerinden temizlenen, Dahl’ın ırkçılığını, insan vücuduna yönelik aşağılayıcı tavrını söz eden sözler kaldırıldığında çocuklar müellifin gerçek yüzünü de bilememiş olacaklar. Müellifinin aslında neyi savunduğunu bilerek okumalılar o hikayeleri çocuklar. Hayatta karşılaşacakları kavramları, acı da olsa o hikayelerde görmeliler evvel.
Başka örnekler de var
Dahl’ın kitaplarına yapılan müdahale üzere son derece tuhaf öteki teşebbüsler de olmuştu, anımsıyorum. Örneğin J.M.Barrie’nin o harikulâde hoş kitabı Peter Pan’ın devamının yazılması için bir muharrir seçmişlerdi. Seçilen müellif çok yetenekli de olsa Barrie üzere yazması mümkün olamaz elbette. Ne manası var bu türlü yapmanın? Peter Pan, Barrie’nin vefatıyla yazımı tamamlanmış, yüzlerce yıl daha okunacak bir kitaptır. O kadar.
Daha berbatı de var; Alexandre Dumas’nın kayıp olan bitmemiş bir romanını buldular. Dumas uzmanı bir muharrir romanı tamamlayarak yayına hazırladı. Çok makûs bu. Tamamalanmamış haliyle yayınlansaydı daha uygun olmaz mıydı? Zira Dumas’nın romanı nasıl bitireceği konusunda hiçbir fikrimiz yok ki.
Bunlar daima ticari telaşlarla yapılan müdahaleler. Kapitalizmin açgözlülük yasası edebiyat dünyasında da geçerli. Güzellik olsun diye değil, “para” kazansınlar diye Dahl’ı melek üzere gösterir, Dumas’ya daima roman yazdırırılar.
Kâr hırsı bu. Her şeyi yaptırır.