Kendisini “Ben ekonomistim” diye tanımlayan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın her fırsatta lisana getirdiği “Faiz sebep, enflasyon neticedir” tezi, ABD’den gelen son enflasyon verisiyle bir sefer daha çürütüldü. ABD, mart ayından bu yana artırdığı faizlerle ve verdiği güçlü iletilerle haziranda 40 yılın tepesinde olan yüzde 9.06 olan enflasyonu yüzde 7.75’e düşürmeyi başardı. Meğer Erdoğan’ın “Bir müslüman olarak naslar neyi gerektiriyorsa onu yapmaya devam edeceğim” açıklamasının akabinde Şahap Kavcıoğlu’nun başkanlığındaki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Eylül 2021’de başladığı faiz indirimleri beklendiği üzere enflasyonda düşüş değil, yükseliş getirdi. TCMB bu tarihten itibaren uyguladığı siyasetlerle politika faizini evvel 4 ayda 500 baz puan düşürerek yüzde 19’dan yüzde 14’e çekti. Bu yılın birinci 7 ayında faizi yüzde 14’te sabit tutan TCMB, ağustos ayında indirimlere tekrar başlayarak faizi yüzde 14’ten yüzde 10.5’e çekti. Aralık ayında ise yüzde 9’a indireceğini açıkladı. Fakat faiz indirimlerinin başladığı Eylül 2021’den bu yana enflasyon düşeceğine yüzde 19.58’den yüzde 85.51’e yükseldi. Tüm bunların yanı sıra gerçek faizlerdeki düşüş Türk Lirası’ndan kaçışı hızlandırdı.
‘Stagflasyon riski artıyor’
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, üretici ve tarım girdi fiyatları üzere göstergelerin enflasyonun önümüzdeki devirlerde de sürat kesmeyeceğini gösterdiğini vurgulayarak, şunları söyledi:
“Son işsizlik dataları ve perakende satışları tüm göstergeler talepte bir yavaşlamaya işaret ediyor. O nedenle sakinlik içinde enflasyon yani stagflasyon sürecine girme riski artıyor. AKP rejiminin seçimlerden evvel bu türlü bir duruma müsaade vermeme refleksiyle atacağı adımlar da enflasyonu daha da azdıracak. Aralık ve ocak aylarında baz tesiri nedeniyle manşet enflasyonun yüzde 60 civarına çekilmesi enflasyonun düşüş eğilimine girmesi manasına gelmeyecek. Tam zıddı fiyatların düşüşü değil, süratli bir biçimde artış süreci devam edecek.”
ABD’deki faiz artırımlarının enflasyon üzerinde tesir yapmasının olağanda 6-9 ay alacağını belirten Kozanoğlu, “Ancak mali sıkılaşmanın sakinliğe yol açacağı beklentisi ve Çin’de COVID-19 kaynaklı kapanmaların büyümeyi yavaşlatması sonucu hammadde fiyatlarında düşüşler görüldü. Tedarik zincirlerindeki aksamalar da bir ölçüde giderildi. Brezilya, Arjantin, Avustralya üzere kimi tarım üreticisi ülkelerde uygun iklim şartları sonucu üretimin artması da besin fiyatlarını biraz gevşetti. Pandemi sürecinde yapılan nakdi yardımların beslediği ek talebin de sonuna gelindi. Tüm bunlar enflasyonda hudutlu da olsa bir sakinleşme getirdi. Daha kıymetlisi enflasyonun düşüş trendine girdiği algısına neden oldu” yorumunu yaptı.
‘TL’den kaçış hızlandı’
Türkiye’de ise faizlerin düşmesinin insanların TL’den kaçmasını hızlandırdığına dikkat çeken Kozanoğlu, “Borçlanarak yahut eldeki nakitle gayrimenkulden borsaya yahut zeytinyağından bebek bezine tüm mecralara akıtılan para faizin üzerinde kalıyor. Bankalar ise siyaset faizinden kur muhafazalı mevduata (KKM) kadar çok ucuza fon sağladıkları için iktisat idaresinin telkinlerine uyarak enflasyonun çok altında faizlerle kredi verseler de kar etmeyi sürdürüyorlar. Bu da haliyle talebi körüklüyor. Hâlâ tüm dünyada gerçek faizler eksi kalsa da giderek enflasyon oranına yaklaşıyor. Türkiye’de ise TCMB siyaset faizi -75 puanla görülmemiş düşük bir düzeyde” diye konuştu.
Finansal danışman ve DEVA Partisi Genel Merkez İdare Şurası Üyesi Ömer Rıfat Gencal da ABD’de açıklanan enflasyon dataları sonrası finans piyasalarında coşku yaşandığını hatırlatarak, şu değerlendirmeleri yaptı:
- Bu coşkunun ana nedeni, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) epeyce kararlı bir formda enflasyonla gayret kararlılığının birinci sinyallerinin gelmeye başlaması olarak düşünülebilir. Haziran ayında son 40 yılın doruğu olan yüzde 9.06 enflasyon mart ayından itibaren artırılmaya başlanan faizler ve verilen iletilerle yüzde 7.75’e geriledi.
- Fed’in bilhassa baktığı çekirdek enflasyonda da gerileme kelam konusu oldu lakin burada bir trendden bahsetmek şimdilik mümkün değil.
- Görünen o ki enflasyonla gayret için geçerli siyaset araçlarının kullanımı, faizlerin artırılması ile birlikte gerçek faizleri de artırarak kredibilite açığını kapatıyor ve merkez bankasının irtibatını aktif kılarak enflasyon bekleyişlerinde de düşüşe sebep oluyor.
- Bunun birinci sinyalini de ABD 10 yıllık faizlerin bir günde yüzde 4.2 seviyesinden yüzde 3.80’lere geri çekilmesi ile aldık. Şimdi burada da bir trendden bahsetmek şimdilik mümkün değil. Fakat Fed para siyaseti araçlarını en aktif biçimde kullanmakta kararlı.
Bizde gerçek faiz daha da negatife gidiyor
- Bizdeki durum ise bunun tam karşıtı. TCMB kısa vadeli siyaset faizlerini düşürdükçe gerçek faiz daha fazla negatife gidiyor (Tutarlı olması için her iki gerçek faiz hesaplamasında da çekirdek faiz alınmıştır). Bu da TL’den değerli ölçüde kaçışı beraberinde getiriyor. Kredibilite açığının her enflasyon verisinde daha da açılıyor olması TCMB’nin bağlantı yoluyla enflasyon beklentilerini yönlendirmekte elini daha da güçsüzleştiriyor.
Para siyasetinin değersizleştirilmesi enflasyona 20 yılın rekorunu kırdırıyor
- Sonuç olarak resmi sayılarda kıymetli kuşkular olmasına karşın para siyasetinin değersizleştirilmesi, TÜİK’in açıkladığı enflasyon oranlarında TÜFE’de yüzde 85.51, Yİ-ÜFE’de yüzde 157.69 üzere son 20 yılın rekorlarını kırdırıyor. Bununla da kalmıyor, rekorlar negatif istikamette büyük farklara işaret ediyor. ÜFE ile TÜFE ortasındaki fark bile bu sayıların açıklandığı tarihten beri en yükseğe işaret ediyor.
Serbest piyasa iktisadı değil, hür müdahale ekonomisi
- Durum böyleyken de iktisat idaresi telaffuz olarak güya tahlil üretiyor imgesi vermeye çalışarak günü kurtarmaya yönelik uygulamalar, düzenlemelerle özgür piyasa mantığına muhalif tüm operasyonlara imza atıyor. Bu duruma artık özgür piyasa iktisadından fazla özgür müdahale iktisadı tabiri daha çok uyuyor.
- En kolay manada KKM bu uygulamalardan biri. TCMB ve iktisat idaresi her ne kadar liralaştık gözüyle baksa da, gerçekte gelinen nokta iktisadın dolarizasyonu.
80 milyar dolara dayanan KKM iktisat için büyük risk
- 80 milyar dolar hududuna dayanan KKM büyüklüğü bütçe açıkları ve öteki makro büyüklükler manasında iktisat için en büyük risklerden biri. Üstelik son devirlerde kurun baskılanması nedeniyle KKM yapan mevduat sahipleri enflasyon karşısında servetlerinin erimesi dolayısı ile alternatif arayışlar içinde. Bankaların döviz mevduatları için getirilen ve uzun vadeli bono tutma, ceza ödeme üzere düzenlemeler de döviz mevduatlara verilen faizleri küresel piyasa dinamiklerinden koparıyor. Bu noktada da alternatif arayan tasarruf sahipleri risk profilinde hiçbir değişim olmadan daha yüksek riskteki enstrümanlara da yöneliyor.