Borsa İstanbul’da son aylarda yaz mevsiminde olağanda görülen tatil havası, bilhassa bankacılık tarafında görülmedi. Yaz sıcağını artıran süreçlerde yükselişler soluksuz olurken, düşüş de huzursuz edici formda sürüyor. İktisatta dış tesirlerin baskısı artarken, endekste iç dinamikler yönlendirici oldu. Aylardır herkes, ‘Borsa’da neler oluyor?’, ‘Banka paylarında yükseliş sürer mi?’, ‘Ne vakit düşecek?’, ‘Düşüş ne kadar sürecek?’ sorularını sıralarken, uzmanların da gündeminde bu başlıklar görülmeye devam ediyor.
Borsa nedir? Ne değildir?
Borsa, gelecek için itimat duyulan şirketlere yatırım yapabilmek ya da ortak olabilmek ismine pay senedi alım satım yapmaya yarayan platformlar olurken, şirketin idaresinde sorumluluk almadan, payını aldığınız şirkete dair beklentiyi ortaya koyarak, temettü, büyüme ve yükseliş yoluyla para kazanma ortamıdır. Öbür yandan da şirketlerin fon bulma gereksinimini bu yatırımcılarla giderir. Borsa İstanbul da bizim üzere yatırım anlayışı olan ülkelerde kıymetli pozisyonda olmalıdır. Ancak son birkaç haftadır olan akıl dışı gelişmeler açıklanmaya çalışılırken, üstteki üzere emelleri olan gerçek yatırımcılarıysa huzursuz ediyor.
Borsa’da neler olmuştu?
20211’de kurlardaki tırmanışa paralel Borsa İstanbul’da görülen hareket bir manada yenilenirken, bu kere uzmanların yapay olduğu konusunda ihtarları görülmüştü. Bankacılık üzere istikrarlı seyir izleyen payların öncülüğünde görülen soluksuz yükseliş Temmuz ayının ortasında BİST 100’de 2.300’lerden, XBANK’ta 1.900’lerden başladı.
Tavanı bozulamayan bankacılık payları eşliğinde 13 Eylül’de endekste 3.715, bankacılıkta 5.100’e vardı. Ortadan geçen 13 günün akabinde bugün (26 Eylül) BİST 100 endeksi 3.250, XBANK 2.898 düzeyinden süreç görüyor. Bankacılık endeksinde hacim de 22 Temmuz’dan 12 Eylül’e kadar dört kat artıyor.
Son aylarda yaşananalar da işverenler için önemli bir imtihan ortamına dönüşüyor.
Dünya’da Barış Erkaya’nın Borsa Analiz’ine nazaran, borsada payı alınan şirketin ana hissedarlarındansanız bir yatırımcı edasıyla tüm bu olup bitenleri izleyemezsiniz. Pay senetlerinizin manipülatif hareketlere alet edilip edilmediğini denetim etmek zorundasınız.
Son aylarda yaşananalar da işverenler için önemli bir imtihan ortamına dönüşüyor. Bu oynaklıklarda kimi şirketlerde idare olaya el atarak dalgalanmalara çok süratli tepki verip, yatırımcılara da ‘biz buradayız’ itimadı aşıladı.
Küçük hissedarının destekçisi olan işverenler kimler?
Borsa İstanbul’da banka paylarında yaşanan oynaklıkta kırılmanın olduğu tarih 13 Eylül’den başlamak üzere 10 günlük süreçte yaşananlar mercek altına alınıyor.
Halka arz sonrası piyasa yapıcılığı süreçleri harici ana hissedarların yaptığı alım süreçlerinin sayısı 72 olurken, 28 şirketin paylarında süreçler görülüyor. Toplamda da 329 milyon TL’lik geri alım süreci oluyor.
En çok alımı hangi şirket paylarında yaptılar?
Sabancı Holding (SAHOL) paylarında geri alım meblağı 13-19 Eylül aralığında 26,60-28,33 TL fiyattan 78 milyon TL oluyor.
Onu izleyen Halkbank (HALKB) paylarında de tek günde 8,1877 TL ortalama fiyattan 8,5 milyon adet pay toplam 79 milyon TL’ye geri alınıyor.
Panora GYO’da (PAGYO) da geri alımlar, 19,81-23,12 TL aralığından yapılan 3 süreçle 52 milyon TL’lik toplam meblağda oluyor.
Oynaklığın en dikkat çektiklerinde olan piyasanın amirallerinden İş Bankası C (ISCTR) paylarında tek günde 8-8,19 TL aralığında 40 milyon TL’den fazla alım yapılıyor.
Net Holding’te (NTHOL) dalgalı piyasada da 2 farklı günde süren süreçlerin toplamı 17 milyon TL oldu.
Şişecam (SISE), 14 Eylül’de süreç yaparken 14 milyon TL’lik, Lider Turizm (LIDER) de çabucak hemen her gün yapılan süreçlerle 13,2 milyon TL’lik, MLP sıhhat (MPARK) 1 hafta süren süreçlerde 9,7 milyon TL’lik geri alım yapıyor.
Hisselerin tahtalarında işveren dayanak alımlarında yapılan süreçler de bildiri taşıyor.
Tek seferde güçlü geri alımlar, çok tartışılan VİOP’ta açığa süreç yapanlarla satıcılara verilen bildiri olurken, her an işler aksine dönebilir manasında.
Aralıklarla yapılan güçlü alımlar, tahtayı dengeleyerek alıcı tarafına cüret verici bir tesirde olurken, her gün yapılan istikrarlı alımlar da düşen piyasada pay yatırımcısına uzun vadeli cüret veriyor.
Bazı işverenlerinde sınıfta kaldığını belirten Erkaya, geri alım yerine ani pay satışı yapanların olduğunu hatırlatarak, kimilerinin da hali hazırda bulunan satışlarını sürdürdüğünü açıklıyor. Bir kısım ana hissedarın da satışlarını ‘beklemeye’ aldığını belirtirken, bu da bir ölçü inanç verebiliyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, 23 Ağustos tarihinde, ki endekste yükselişin yarılandığı görülüyor bugün dönülüp bakıldığında, “Vatandaşlara şu an en çok getiriyi getiren Borsa İstanbul. Vatandaşlarımızın nereye kanalize olacağı çok açık” diyerek borsa yatırımına dikkat çekmişti.
3 Eylül’de de Bakan, borsanın kırdığı rekorlardan ve yatırımcının duyduğu inançtan bahsetmişti. Son olarak da 11 Eylül’de “Sermaye piyasalarımız her geçen gün inanç tazeliyor, geleceğe itimatla bakıyor. Borsamız haftayı dolar bazında 17 yılın en güçlü rallisiyle geride bıraktı, 3.521,38 puanla haftayı sonlandırdı. BIST 100 endeksi iki aydır rekor üstüne rekor tazeliyor. O denli ki, bu yükseliş, Temmuz 2005’ten bu yana en güçlü ralliye işaret ediyor” demişti.
Ertesi gün işler değişti. Bankacılık endeksinde 13 Eylül’den sonra kıymet kaybı başlarken, yükselişteki övgü dolu telaffuzlar yerini sessizliğe bıraktı.
Bakan Nebati’nin tavsiyeleri tavsiyeleriyle pay süreci yapanlar varda kayıplar yüzde 70’lere varıyor.
Muhalefet tarafında uzmanların “vurgun”, “manipülasyon” üzere tanımlamalar yaptığı son devir hareketler inceleniyor.
Diken’den Anıl Can Tuncer haberinde, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, son bir aydır borsayı takipte olduğunu belirtirken, ‘Son bir ihtar yapacağım. Türkiye tarihin en büyük borsa manipülasyonlarına şahit oluyoruz. Küçük yatırımcı soyuluyor” dedi.
İşaret edilen süreçte, uzmanlar yükselişi ‘sıra dışı’ olarak nitelerken, en çok düşen altı pay mercek altına alınıyor.
İş Gayrimenkul Yatırım İştiraki A.Ş. (ISGYO) payları 13 Temmuz’da 15,12 TL’den alıcı bulurken, payda süreç hacmi 4,5 milyon TL oluyor. 2 Ağustos’ta 20,62 TL düzeyi tepe olurken, 26 Eylül tarihinde (an itibarıyla) pay tabanda 9,10 TL’den süreç görüyor.
Şekerbank (SKBNK) 13 Temmuz’da 1,06 TL’den güne başlıyor. 23 Ağustos’ta 3,85’e kadar çıkarken, 13 Eylül’de doruğu olan 5,37’den düşmeye başlayan pay, bugün tabandan 2,28’de bulunurken, son 7 süreç gününde tabandan süreç görmüş bulunuyor.
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) 13 Temmuz’daki fiyatı 2,04 ile güne başlıyor. 7 Eylül’de 7,40 ile tepe yapıyor. 13 Eylül’de düşüşe geçerek bugün de 2,62 ile tabandan süreç görürken, birebir Şekerbank üzere 7 seanstır tabanda kilitleniyor.
Geri alımları çok tartışılan kamu bankası Halkbank (HALKB), en sert yükselip inenlerden olurken, 13 Temmuz’da 4,63 TL’den güne başlıyor.
23 Ağustos’ta şimdi 6,26 TL düzeyine ulaşıyor. 13 Eylül’deyse 16,64 düzeyiyle Everest’e rakip oluyor. Bugün 7,28 düzeyinden süreç görüyor. 20 Eylül’de gelen geri alımların düşüşü bir ölçü yataylaştırdığı görülürken, Borsa İstanbul eski genel müdürü Hakan Atilla da birebir vakit bankanın da eski yöneticisi olarak geri alımda ‘zamanlama manidar’ diyor.
Vakıfbank’ta 13 Temmuz’da açılış düzeyi 3,51 TL olurken, pay 41 kez maşallahla 41 günde 15,66 TL oluyor. Pay bugün 7,25 TL’den süreç görüyor. 13 Eylül’e nazaran yüzde 50 aşağıda bulunuyor.
Akbank payları de 13 Temmuz’da 8,11 TL düzeyindeyken, 23 Ağustos’ta bakanın borsa açıklamasına kadar 11,60 TL olurken, 13 Eylül’de 19,14 TL’yi görüp, bugün 10,86 TL’de seyrediyor.
BDDK ve TCMB’den deneyimle SPK ve Borsa İstanbul’da düzenleme
Ekonomist Atilla Yeşilada, Sözcü’den Hasret Ermiş Beyhan’ın aktardığına nazaran, “BDDK ve TCMB örneğinden deneyimimiz bu çeşit düzenlemelerin sonuç vermediği yahut piyasada beklenmedik aksaklıklar yarattığı yönünde” derken, yarardan çok ziyan verildiğine de dikkat çekerek şunları söyledi:
Asli vazifesini yerine getiren ve hükümetten buyruk almayan SPK ve Borsa İstanbul tek deva.
Ekonomist Güldem Atabay yaşananlar için, kamu otoritelerinin bunu yapanları cezalandırması gerekirken, şu an pay geri alımlarıyla bu bireylerin kurtarıldığını söyledi.
Atabay, bu işleri yapanların Kılıçdaroğlu’nun söylediği üzere aslında bilindiğini, Berat Albayrak’a kadar uzanan söylentilerin olduğunu belirtiyor. Lakin durumun tek açıklamasının sermaye piyasası ve tahvil piyasasının mahvedildiği olduğunu da açıkladı.
Finansal Piyasalar Uzmanı İris Cibre, Borsa İstanbul için 3 Ekim’e dikkat çekti.
İris Cibre, Borsa İstanbul’da bankacılık endeksinde yaşananlarda, hisse vadeli kontratların son günü olan 30 Eylül ve sonrasında 5 Ekim’de birtakım kurumların temerrüde düştüğü ya da tahtalarda tabanların devam ettiğinin takasa para yatırdıklarını yahut takasın tıkandığının görüleceğini söyledi.
Gazete Duvar’da Cibre yazısında, ‘3 Ekim zurnanın zırt dediği yer olacak’ derken, ‘Akşam piyasa kapanacak, fiyatlar uzlaşılacak ve sonraki iş günü uzun durumda olanlar şayet konum kapatmadılarsa pay senetleri hesaplarına fiziki olarak teslim edilecek’ dedi.
Sözcü müellifi Serpil Yılmaz da “Yatırımcının ‘göz nazaran göre,’ şişmiş fiyatlardan bankacılık payları alıp yere çakılmasına; neden, nasıl ve kimler seyirci kaldı?” diye sorarken, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’yi işaret etti.
Yılmaz, ‘Nebati’nin yatırımcıları pay senedine yönlendiren açıklamalarıyla, Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasası’na (VİOP) talep arttırdığı gerçeği üstü örtülecek cinsten bir gaf değil’ derken, aracı kurum Ahlatcı Yatırım’a yönelik de, Ahmet Ahlatcı’nın “Müşterim Mehmet Akdere almış, ilgim yok” açıklamasını da şaşırtan bulduğunu belirtti.