Stand-up röportajları serimizin bu haftaki konuğu Kemal Ayça. Şovlarının yanı sıra İlker Gümüşoluk’la birlikte hazırladığı ‘Biraz Konuşabilir miyiz’ isimli podcast’inde ve Mesut Süre’nin daimi konuklarından biri olarak ‘Rabarba’da severek dinlediğimiz Kemal Ayça günümüz güldürü dünyasının öne çıkan isimlerinden biri.
Kemal Ayça’yla stand-up kültürünü, güldürünün ne memen bir şey olduğunu ve yeni gösterisini konuştuk.
Sahneye birinci çıktığınız günü paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla beraberdir diye soruyorum; “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
Sahneye birinci defa, sanırım 2010 yılında Leman Kültür’de, Mesut Mühlet ve İlker Gümüşoluk’un ortak gösterisinden evvel seyirciyi ısındırmak için çıktım. On dakika boyunca bir şeyler anlattım. Yalnızca İlker ve Mesut eğlenmişti zira çok başarısızdım ancak tekrar de çok keyifliydi.
‘MİZAH, İNSANLARA RAHATSIZLIK VERMELİ’
Ofansif bir mizah anlayışınız var. Güldürünün rahatsız edici, yer yer saldırgan olması hakkında ne düşünüyorsunuz?
Ofansif bir mizah anlayışım var, bu yanlışsız lakin yaptığım hiçbir işte, hiçbir vakit aklımdaki kadar sert olamadığımı düşünüyorum. Daha ofansif latifeler yapmak üzere bir gelecek planım var. Mizah her zamanki suratında ilerlemeye devam ederken toplumun geriye gitmesi toplumun sorunu. Mizah, insanlara elbette rahatsızlık vermeli. Ne vakit ki dünyada bir tane bile cinayet işlenmez, bir kişinin bile hakkı yenmez, bir kişi bile ayrımcılığa uğramaz, o vakit mizah rahatsız etmesin tamam.
Kemal Ayça Stand-up gösterilerinizin yanında Mesut Müddet moderatörlüğündeki ‘Rabarba’ yayınlarına da katılıyorsunuz. Bir de İlker Gümüşoluk’la bir arada hazırladığınız ‘Biraz Konuşabilir miyiz’ isimli bir de podcast yayınınız var. Sahnede yapılan güldürüyle, radyoda/podcast’te yapılan güldürü ortasında nasıl bir fark var; seyirci/dinleyici bu işin neresinde?
Sahne çok öbür bir yer. Sizin o gün içinde bulunduğunuz ruh hali, o gün sizi izlemeye gelecek kitlenin ortalama ruh hali, bazen fazladan yanan bir ışık, bazen çalışmayan bir klima… Kimsenin aklına gelmeyecek, gelse bile haklı olarak umursamayacakları bir sürü işin yolunda gitmesine çok bağlı. Risk bu kadar büyük olunca alınan haz da çok daha fazla oluyor elbette. Kendinizi çok yüksek hissediyorsunuz. Yeterli geçen bir oyundan sonra kulise Azrail gelse, fotoğraf çektirmeye geldi herhalde diye düşünürüm. Asıl seçenek aklıma bile gelmez. Seyirciye tüketici olarak çok hürmet duyuyorum. Fakat seyircinin üretimin çok fazla içinde olduğu mizah işleri pek bana nazaran değil. Kendimi de içine katarak söylüyorum; zannettiğimiz kadar kıvrak mizah algısı olan bir toplum değiliz bence.
“Biraz Konuşabilir miyiz” Spotify’dan sonra YouTube’a da geçti. İlerleyen süreçte sanki siz de “Meksika Açmazı” üzere bu gösteriyi sahneye taşımayı düşünüyor musunuz?
Evet İlker’le ortak bir karar alıp ‘Biraz Konuşabilir miyiz’i seyircili yapmayı da düşünebiliriz. Ancak bizim formatımızda seyirci bu kadar ön planda olmaz. Biz isteriz ki mizahı biz üretelim, onlar cümbüşlerine baksınlar.
‘MİZAH, BİAT KÜLTÜRÜNÜN EN BÜYÜK DÜŞMANI’
Komedinin tarihi olarak dönüştürücü bir istikameti de mevcut. Bazen kimsenin konuşmak istemediği, çeşitli sebeplerle eleştirmeye çekindiği bahisleri, güldürü farklı istikametlerden tutarak gündeme taşır ve tartışmaya ön ayak olur. Biraz da bundan bahsedelim mi?
Çok katılıyorum buna. Konuşulmayacak şeyleri konuşmak insanların sahiden güzeline gitmiyor. Bilhassa tüm otoriter iktidarlar evvel ülkedeki mizah işlerine cephe alıyorlar. Zira mizah, biat kültürünün en büyük düşmanı. Kendi çocukluğunuzdan, gençliğinizden hatırlayın. O vakitler da herkes bir siyasi partiyi desteklerdi lakin kimse başkasının ölmesini isteyecek kadar deliremezdi. Zira kendi desteklediği parti başkanı ile alakalı çeşitli mizah işlerini izliyor, gülüyor ve bu sayede o önderlerin birer beşerden ibaret olduklarını unutmuyorlardı. Artık herkes kendi önderinin müridi. Siyasetin mizaha olan düşmanlığının sebebi bu. İnsanları da kutsallar, kırmızı çizgiler üzere saçmalıklarla uyutuyorlar.
Mizahın bir sonu var zati; ferdî hak ve özgürlükler. Gerisi zırvadan ibaret. Zati insanların mizaha verdikleri yansılar de kendi içlerinde yaşamaya çalıştıkları bir arınma gayretidir bence. Engelli latifelerine çıldırırlar lakin her sabah metroya inerken engelli asansörlerini bozarlar. AVM’lerdeki engelli tuvaletlerini kullanıp pislik içinde bırakırlar. Din latifelerine delirirler zira inandıkları dinin hiçbir gerekliliğini yerine getirmezler. Hak yerler, palavra söylerler, insan ayırırlar. Bu kadar çelişkili yaşayan bir toplum elbette ki hıncını mizahtan, sanatkardan, bilim insanlarından çıkarmaya çalışacaktır.
‘HER ŞEYİN MİZAHI YAPILIR MI TARTIŞMASI, DÜNYA YUVARLAK MI TARTIŞMASINDAN FARKSIZ’
Tabii bir de eli meşaleli beşerler var: Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan kesitler de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu hususta neler söylemek istersiniz?
Her şeyin mizahı yapılmaz lafına çok gülüyorum nitekim. Yahu her şeyin mizahı yapılabilir de tahminen siz yapamıyorsunuzdur. Meskeninde oturan bir adamın beşerler aya gidemez demesi üzere bir şey. Her şeyin mizahı yapılır mı tartışması, dünya yuvarlak mı tartışmasından farksız. Bu bizim kendimiz için yaratmaya çalıştığımız bir konfor alanı değil ayrıyeten. Her şeyin mizahını yapabilmek için ödemen gereken bir sürü bedel var. Hiçbir siyasetçiyle yan yana görünmemek, her iktidara muhalif olmak, seni halkın gözünde prestij sahibi yapmaya yarayacak kıytırık politik doğruculuklardan, olumlu ayrımcılıklardan, kutsallardan, kırmızı çizgilerden uzak durmak, mizahını halka nazaran ayarlamamak üzere.
Böyle yaşamak nitekim kolay değil. Aldığınız reklamlardan, bilet sayınıza, ekstra işlerinize kadar her şeyinize tesir ediyor. Ben bu türlü yaşamayı göze aldıktan sonra her şeyin mizahını yaparım. İnsanların yanlış tercihleriyle bir koltuk sahibi olabilmiş hiçbir iktidar ya da muhalefet üyesinin bu manadaki çıkışlarına hürmet duymuyorum.
Stand-up güldürü ülkeye, kültüre nazaran çeşitli farklılıklar gösteriyor. Buradan hareketle Türkiye’deki stand-up kültürünü nasıl yorumlayabiliriz?
Aslında meddahlıkla çok fazla benzerlik taşıyor. İkisi de genel tiyatro başlığından bağımsız, daha çok halk tiyatrosu olarak kabul gören işler. İkisinde de kısa kıssalar, taklitler var. Bu manada aslında bir alt yapımız var ancak kültüre dönüştü desem abartmış olurum. Bu kültür Amerika ve İngiltere’de çok daha gelişmiş. Ortada altmış sene var düşünün. Bizde de 70’li yıllarda, çağdaş stand-up manasında Orhan Boran önderliğinde çok değerli bir teşebbüs olmuş. Bu teşebbüsün en kıymetli kilometre taşı ise çok net bir halde Cem Yılmaz. Bizler de bu kültürün oluşmasına katkı sağlıyoruz ve başaracak üzereyiz de. Son beş altı yıldır inanılmaz bir stand-up talebi var. Stand-up, yeni Rock’n Roll oldu diyebilirim. Bunda Youtube ve Netflix’in katkısı da çok büyük tabi ki.
Şu sıra yeni bir stand up gösterisi hazırladığınızı biliyoruz. Bu yeni şova dair bize neler söylemek istersiniz? Sizi ne vakit sahnede izleyeceğiz?
Evet, birinci gösterimi uzun bir müddet oynadım. Sonra baktım ki latifeler anonim fenomen hesaplara düşmüş, binlerce retweet ve beğeni alıyor, artık yenilenme vakti geldi dedim. Özgün ve yeterli latife bulmak nitekim çok güç zira artık herkes komik fakat umuyorum ki temmuz sonu yeni oyunla sahne alacağım.